مقدمه
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) شایع‌ترین عفونت مقاربتی است که بیش از ۲۰۰ نوع دارد. حدود ۴۰ نوع آن از طریق تماس جنسی منتقل می‌شوند و به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- انواع کم‌خطر (Low-risk): مانند 6 و ۱۱ که باعث زگیل تناسلی می‌شوند.
- انواع پرخطر (High-risk): مانند 16، ۱۸، ۳۱، ۳۳ و ۴۵ که با سرطان‌های دهانه رحم، واژن، مقعد، آلت تناسلی مردانه و اوروفارنکس (گلو) مرتبط هستند. ۹۰٪ موارد سرطان دهانه رحم ناشی از عفونت پایدار HPV پرخطر است (WHO Cervical Cancer).
اهمیت آزمایش HPV
- پیشگیری از سرطان: شناسایی زودهنگام عفونت‌های پرخطر قبل از ایجاد تغییرات پیش‌سرطانی.
- کاهش مرگ‌ومیر: غربالگری منظم مرگ‌ومیر ناشی از سرطان دهانه رحم را تا ۸۰٪ کاهش می‌دهد (ACS Screening).
- مدیریت درمان: نظارت بر پاسخ سیستم ایمنی یا نیاز به مداخله پزشکی.
چه افرادی باید آزمایش دهند؟
- زنان
• سن شروع غربالگری:
- ۲۱–۲۹ سال: هر ۳ سال یکبار آزمایش پاپ‌اسمیر.
- ۳۰–۶۵ سال: هر ۵ سال کو-آزمایش ینگ (پاپ + HPV) یا هر ۳ سال پاپ به‌تنهایی. آزمایش HPV به‌عنوان روش اصلی برای زنان بالای ۲۵ سال توصیه می‌شود (ACS Guidelines).
- بالای ۶۵ سال: در صورت سابقه غربالگری منظم، ممکن است نیاز نباشد.
استثناها:
- افراد مبتلا به HIV: غربالگری از ۲۵ سالگی، هر ۳ تا ۵ سال (WHO HIV Screening).
- سابقه هیسترکتومی: بسته به دلیل جراحی.
- مردان
- هیچ پروتکل غربالگری استانداردی وجود ندارد، مگر در موارد خاص:
- زگیل تناسلی: تشخیص بالینی یا نمونه‌برداری.
- افراد پرخطر (مانند مردان دارای رابطه جنسی با مردان یا مبتلا به HIV): آزمایش آنال پاپ برای سرطان مقعد (CDC Guidelines).
- سایر گروه‌ها
- تراجنسیتی‌ها: متناسب با اندام‌های تناسلی و سابقه پزشکی.
- بارداران: آزمایش HPV بی‌خطر است، اما درمان ممکن است به پس از زایمان موکول شود.
انواع آزمایش‌های HPV
۱. پاپ‌اسمیر
- هدف: شناسایی تغییرات غیرطبیعی سلولی (دیسپلازی) در دهانه رحم.
- دقت: حدود ۸۰٪ برای تشخیص ضایعات پیش‌سرطانی.
۲. آزمایش HPV DNA/RNA
- روش:
- شناسایی ژنوم ویروس با تکنیک‌های مولکولی (مانند PCR).
- انواع:
- Primary HPV Testing: جایگزین پاپ‌اسمیر در برخی کشورها برای زنان بالای ۲۵ سال (USPSTF Recommendations).
- کو-آزمایش ینگ (Co-Testing): ترکیب پاپ و HPV برای زنان بالای ۳۰ سال.
- آزمایش mRNA: بررسی فعالیت اونکوپروتئین‌های ویروسی (WHO mRNA Testing).
۳. آزمایش‌های تریاژ
- پ۱۶/Ki-67: شناسایی پروتئین‌های مرتبط با سرطان برای تعیین نیاز به کولپوسکوپی.
- آزمایش mRNA E6/E7: بررسی فعالیت اونکوپروتئین‌های ویروسی.
۴. خودآزمایی (Self-Sampling)
- کاربرد: افزایش دسترسی در مناطق محروم.
- دقت: مشابه نمونه‌گیری کلینیکی در تشخیص HPV پرخطر (European Commission).
روش انجام آزمایش
- برای زنان
آمادگی:
- ۴۸ ساعت قبل از آزمایش از دوش واژینال، تامپون، یا رابطه جنسی خودداری شود.
- در زمان قاعدگی انجام نشود.
مراحل:
- دراز کشیدن روی تخت معاینه.
- قرار دادن اسپکولوم در واژن.
- جمع‌آوری سلول‌ها از دهانه رحم با برس سرویکس.
زمان:
- ۵–۱۰ دقیقه.
- برای مردان
- تشخیص زگیل: معاینه بصری یا نمونه‌برداری از ضایعات.
- آزمایش مقعدی: برای افراد پرخطر با سواب مشابه پاپ‌اسمیر.
اقدامات پس از نتیجه مثبت
- کولپوسکوپی
- روش: بررسی دهانه رحم با میکروسکوپ و استفاده از محلول اسید استیک یا ید.
- بیوپسی: نمونه‌برداری از بافت مشکوک.
- درمان ضایعات پیش‌سرطانی
- کرایوتراپی: انجماد بافت غیرطبیعی.
- لیزر یا LEEP: برداشتن ناحیه آسیب‌دیده.
- پیگیری
- هر ۶–۱۲ ماه تا پاکسازی ویروس.
پیشگیری از HPV
واکسیناسیون
- انواع واکسن:
- گارداسیل ۹: محافظت در برابر ۹ نوع HPV (۱۶، ۱۸، ۶، ۱۱ و غیره).
- سرواریکس: مخصوصHPV نوع 16 و ۱۸.
- Cecolin: واکسن جدید تأییدشده توسط WHO برای دوز تکی (WHO Cecolin).
- گروه سنی:
- ایده‌آل: ۹–۱۲ سال (قبل از فعالیت جنسی).
- تا ۴۵ سال مؤثر است (CDC Vaccination).
- دوزها:
- زیر ۱۵ سال: ۲ دوز با فاصله ۶ ماه.
- بالای ۱۵ سال: ۳ دوز (۰، ۲، ۶ ماه).
- توصیه جدید WHO (۲۰۲۲): یک دوز برای افزایش پوشش (WHO Single-Dose).
رابطه جنسی ایمن
- استفاده از کاندوم (کاهش خطر تا ۷۰٪).
- محدود کردن شرکای جنسی.
سوالات متداول
- آیا HPV با رابطه دهانی منتقل می‌شود؟
بله، می‌تواند باعث سرطان اوروفارنکس شود (NPR HPV Cancer).
- آیا مردان ناقل خاموش هستند؟
بله، اغلب بدون علامت‌اند اما ناقل ویروس هستند (Iranian Men HPV).
- آیا HPV روی باروری تأثیر دارد؟
خیر، اما درمان‌هایی مانند LEEP ممکن است خطر زایمان زودرس را افزایش دهند.
- آیا ویروس پس از درمان بازمی‌گردد؟
امکان عود یا عفونت مجدد با انواع دیگر وجود دارد.
جنبه‌های روانی و اجتماعی
- استرس پس از تشخیص: مشاوره با روانشناس یا گروه‌های حمایتی توصیه می‌شود.
- مبارزه با تابوها: آموزش درباره شیوع بالای HPV و عدم ارتباط آن با بی‌بندوباری ضروری است (Iran HPV Crisis).
وضعیت HPV در ایران
- شیوع: مطالعات نشان‌دهنده شیوع بالای HPV در ایران است، به‌ویژه انواع ۶، ۱۱، ۱۶ و ۵۲ (Iranian Prevalence).
- واکسیناسیون: برنامه ملی وجود ندارد، اما واکسن ایرانی ممکن است در دسترس باشد (واکسن ایرانی).
- چالش‌ها: موانع اجتماعی و اقتصادی مانع توسعه برنامه‌های پیشگیری هستند (Southern Iran Study).
آخرین توصیه‌ها (۲۰۲۵)
• WHO:
- آزمایش HPV DNA به‌عنوان روش اصلی غربالگری.
- واکسیناسیون با یک دوز برای افزایش پوشش (WHO Guidelines).
• ACS:
- آزمایش HPV هر ۵ سال برای زنان بالای ۲۵ سال (ACS Recommendations).
• ایران:
- نیاز به برنامه‌های جامع‌تر برای غربالگری و واکسیناسیون وجود دارد (Iran HPV Crisis).
نکته نهایی
HPV یک تهدید قابل پیشگیری است. با غربالگری منظم، واکسیناسیون و افزایش آگاهی، می‌توانید از خود و جامعه محافظت کنید.
reference:
WHO Recommendations for Cervical Cancer Screening
American Cancer Society HPV Testing Guidelines
CDC HPV Vaccination Recommendations
WHO Single-Dose HPV Vaccine Update
USPSTF Draft Cervical Cancer Screening
CDC STI Treatment Guidelines for HPV
European Commission Cervical Cancer Screening
ACS Cervical Cancer Screening Update
NPR Article on HPV Vaccine and Cancer
CDC HPV Vaccine Safety Information
Prevalence of HPV Genotypes in Iran
HPV Infection Study in Southern Iran
HPV Genotype Distribution in Mashhad
Cost-Effectiveness of HPV Vaccine in Iran
Iranian-Made HPV Vaccine Development