اثر رژیم غذایی مدیترانه ای بر بهبود بیماری‌های التهابی روده

مقدمه

رژیم مدیترانه ای که غنی از فیبر، میوه ها و سبزیجات بوده و همچنین حاوی مقادیر کمی از غذاهای فرآوری شده است، ممکن است مزایایی در مدیریت و پیشگیری از بیماری التهابی روده ^[1](IBD) داشته باشد. یک مقاله که توسط Deleu S و همکاران در ماه دسامبر 2024 در مجله Nutrients منتشر شده است، چندین مؤلفه مفید این رژیم غذایی مانند پروتئین های گیاهی، چربی های غیراشباع امگا 3 و رسوراترول را به عنوان فواید بالقوه برای افراد مبتلا به بیماری IBD برجسته می کند. این بررسی همچنین بر نیاز به مطالعات بیشتر برای درک بهتر نحوه تعامل این مواد مغذی با میکروبیوم روده در مبتلایان به این بیماری تاکید می کند. از آنجایی که میکروارگانیسم‌های روده نقش مهمی در ایجاد IBD دارند و نشان داده شده است که رژیم غذایی مدیترانه‌ای بر میکروبیوم روده تأثیر مثبتی دارد، کشف مکانیسم‌های دقیق پشت این اثرات مثبت همچنان یک حوزه مهم تحقیقاتی است و تحقیقات بیشتر در این زمینه در حال انجام است.

در مطلب این هفته، در ابتدا بیماری IBD را به صورت مختصر معرفی خواهیم کرد، سپس بر اساس داده های منتشر شده در مقاله Deleu S و همکاران به نقش بالقوه رژیم غذایی مدیترانه ای در بهبود بیماری IBD خواهیم پرداخت و در انتها مهم‌ترین محدودیت‌‌هایی که در مطالعه Deleu S و همکاران وجود داشته است را بررسی می کنیم.

بیماری IBD

شامل گروهی از شرایط مزمن روده مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو است. در ادامه به معرفی دو بیماری ایلئال و بیماری کرون، علایم و راه ‌های درمان افراد مبتلا پرداخته می‌شود. بیماری ایلئال و بیماری کرون دو بیماری التهابی مزمن هستند که در زیر چتر بیماری IBD قرار می گیرند. این اختلالات بر قسمت های مختلف دستگاه گوارش تأثیر می گذارد و علائم مشترکی مانند درد شکم، اسهال و کاهش وزن دارند.

بیماری ایلئال: در درجه اول ایلئوم (آخرین بخش روده کوچک) را درگیر می کند. علائم اغلب شامل ناراحتی در شکم، اسهال مکرر و مشکل در حفظ وزن سالم بدن است.

بیماری کرون: می تواند هر بخشی از دستگاه گوارش، از دهان تا رکتوم را درگیر کند. علائم منعکس کننده علائم بیماری روده است اما بسته به مناطق آسیب دیده متفاوت است.

هدف اولیه درمان کاهش التهاب و مدیریت موثر علائم است. ترکیبی از درمان‌های پزشکی (داروها)، مداخلات جراحی در صورت لزوم و اصلاح سبک زندگی معمولاً استراتژی‌های توصیه‌شده برای کمک به بیماران برای مدیریت مؤثرتر این شرایط هستند.

رژیم غذایی مدیترانه ای و بیماری IBD

رژیم غذایی مدیترانه ای که با غنی بودن در فیبر، میوه ها و سبزیجات و همچنین حاوی مقادیر کمی از غذاهای فرآوری شده مشخص می شود، ممکن است نقشی اساسی در مدیریت و پیشگیری از بیماری IBD داشته باشد. از طرفی سلامت روده عمیقاً تحت تأثیر میکروارگانیسم‌هایی است که ارتباط نزدیکی با توسعه بیماری IBD دارند. یک رژیم غذایی منظم مانند رژیم مدیترانه ای می تواند در تقویت میکروبیوم روده در افراد مبتلا به بیماری IBD موثر باشد.

مواد مغذی کلیدی در رژیم غذایی مدیترانه ای و تاثیر آنها بر بیماری IBD

مواد مغذی خاص در رژیم غذایی مدیترانه ای ممکن است مستقیماً بر مدیریت بیماری IBD تأثیر بگذارد: کربوهیدرات‌هایی مانند فروکتو-الیگوساکاریدها می توانند نفوذپذیری روده را در افراد مبتلا به بیماری کرون افزایش دهند و رشد میکروارگانیسم های مفید روده را تقویت کنند.

مواد مغذی مانند پروتئین های گیاهی، چربی های اشباع نشده امگا 3 و رسوراترول اثرات ضد التهابی بالقوه ای را نشان می‌دهند که می تواند برای بیماران IBD مفید باشد. با این حال، مکانیسم‌های دقیقی که از طریق آن این اجزای رژیم غذایی با بیماری IBD و میکروارگانیسم‌های روده در تعامل هستند، همچنان حوزه‌ای است که به تحقیقات بیشتری نیاز دارد.

ترکیب‌های مفید رژیم مدیترانه ای برای بیماری IBD

1. فیبرهای غذایی: در حالی که برای بسیاری مفید است، برخی از فیبرها ممکن است اثرات نامطلوبی را در افراد مبتلا به بیماری IBD فعال ایجاد کنند.
2. پروتئین های گیاهی: این پروتئین ها ممکن است خواص ضد التهابی را نشان دهند.
3. آجیل و دانه ها: برای کاهش باکتری های پیش التهابی و در عین حال افزایش تنوع باکتری ها.
4. محصولات لبنی: اقلام تخمیر شده مانند کفیر سویه های مفید لاکتوباسیلوس را فراهم می کنند.
5. تریپتوفان: منابع تریپتوفان در رژیم غذایی مدیترانه‌ای شامل طیف گسترده‌ای از مواد غذایی طبیعی و سالم است. این منابع عمدتاً شامل غذاهایی مانند ماهی‌های چرب (مثل سالمون و تن)، مغزها و دانه‌ها (مانند گردو، بادام و تخمه کدو)، حبوبات (عدس و نخود)، تخم‌مرغ، لبنیات (ماست و پنیر)و غلات کامل (جو دوسر و گندم کامل) می‌شوند. همچنین، برخی از میوه‌ها مانند موز و سبزیجاتی مانند اسفناج نیز سرشار از این آمینواسید ضروری هستند. این مواد غذایی نه تنها برای تامین تریپتوفان بلکه برای ایجاد یک رژیم غذایی متعادل و سالم نیز بسیار مفیدند. این اسید آمینه در کمک به بهبود بیماری IBD امیدوارکننده ظاهر شده است، اما برای اثبات نقش آن در مدیریت بیماری IBD به مطالعات بیشتری نیاز است.
6. چربی های غیر اشباع: روغن زیتون، جزء اصلی رژیم غذایی مدیترانه ای، به دلیل پلی فنول ها و خواص ضد التهابی آن برجسته است.
7. اسیدهای چرب امگا 3: استخراج شده از ماهی و دانه ها، فواید ضد التهابی قابل توجهی را نشان می دهند.
8. شراب قرمز: ترکیباتی مانند رسوراترول و تانن ها ممکن است در برابر شروع یا پیشرفت بیماری IBD محافظت کنند.
9. کوئرستین: در غذاهایی مانند پیاز، مرکبات و انواع توت ها یافت می شود و از تکثیر میکروارگانیسم های مفید روده حمایت می‌کند.
10. آستاگزانتین: موجود در غذاهای دریایی، به کاهش التهاب و حفظ یکپارچگی مخاط کمک می کند.
11. لیکوپن: یک کاروتنوئید موجود در گوجه فرنگی و سایر میوه های قرمز رنگ، از کاهش التهاب حمایت می کند.
12. سایر مواد مغذی مفید: اینها شامل کورکومین، اپی گالوکاتچین گالات (از چای سبز) و ویتامین D است که به دلیل نقش بالقوه آنها در مبارزه با التهاب مورد توجه قرار می گیرد.

ارتباط بین رژیم غذایی مدیترانه‌ای و میکروبیوم روده در بهبود بیماری IBD

همانطور که اشاره شد، رژیم غذایی مدیترانه‌ای که بر مصرف فراوان میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، ماهی، روغن زیتون و کاهش مصرف گوشت قرمز و محصولات لبنی پرچرب تأکید دارد، به عنوان یکی از سالم‌ترین الگوهای تغذیه شناخته می‌شود. این رژیم نه‌تنها به بهبود ترکیب میکروبیوم روده کمک می‌کند، بلکه با افزایش باکتری‌های مفید و کاهش باکتری‌های مضر، موجب کاهش التهاب و تعادل در میکروبیوم روده می‌گردد. همچنین، پروبیوتیک‌های موجود در بعضی از غذاهای رژیم غذایی مدیترانه‌ای می‌توانند پاسخ‌های ایمنی بدن را تنظیم کنند و به مقابله با عفونت‌ها کمک کنند.در ادامه، به برخی از این غذاها و باکتری‌های پروبیوتیک موجود در آنها اشاره می‌کنیم و نقش آنها در بهبود بیماری IBD را بررسی می‌کنیم:

غذاهای پروبیوتیک در رژیم مدیترانه‌ای

1. ماست:

• باکتری‌های موجود: Lactobacillus acidophilus و Bifidobacterium lactis
• نقش: به تعادل میکروبیوم روده کمک می‌کنند و التهاب روده را کاهش می‌دهند.

2. کفیر:

• باکتری‌های موجود: Lactobacillus kefiranofaciensو Lactobacillus plantarum
• نقش: به هضم بهتر غذاها و افزایش تنوع میکروبیوم روده کمک می‌کند و علائم التهابی را کاهش می‌دهد.

3. پنیرهای تخمیر شده:

• باکتری‌های موجود: Lactobacillus helveticus و Lactobacillus casei
• نقش: می‌تواند به بهبود علائم گوارشی کمک کند و سلامت روده را تقویت کند.

4. سبزیجات تخمیر شده:

• باکتری‌های موجود: Lactobacillus plantarum و Lactobacillus brevis
• نقش: به افزایش باکتری‌های مفید روده و کاهش التهاب کمک می‌کند.

5. زیتون تخمیر شده:

• باکتری‌های موجود: Lactobacillus plantarum و Lactobacillus pentosus
• نقش: زیتون‌های تخمیر شده می‌توانند به تعادل میکروبیوم روده کمک کنند و خواص ضد التهابی دارند.

این موارد نشان‌دهنده اهمیت پروبیوتیک‌ها در حفظ سلامت دستگاه گوارش و مدیریت مشکلات مرتبط با آن هستند.

محدودیت ها و شکاف های تحقیقاتی

در حالی که نتایج مطالعه Deleu S و همکاران امیدوارکننده است، هنوز در پیشبرد استراتژی‌های رژیم غذایی برای مدیریت بیماری IBD چالش‌هایی وجود دارد:

1. اتکای مطالعه Deleu S و همکاران به منابع داده محدود (محدودیت زمانی، پایگاه‌داده واحد، مطالعات بررسی شده توسط ایشان فقط به زبان انگلیسی بودند)، در نظر نگرفتن احتمالی بعضی یافته‌ها را برجسته می‌کند.
2. نتایج تا حد زیادی بر شواهد پیش بالینی استوار است و نیاز به آزمایشات بالینی قوی‌تری برای تایید دارد.
3. باید توجه نمود که اجزای رژیم غذایی مدیترانه ای منحصر به فرد نیستند و این امر باعث می شود که مطمئن نباشیم که آیا سایر رژیم های غذایی که شامل ترکیبی از این عناصر باشند می‌توانند نتایج مشابهی داشته باشند یا خیر؟
4. تحقیقات بیشتری برای بررسی چگونگی تأثیر متقابل مواد مغذی بر میکروبیوم روده کوچک و بزرگ مورد نیاز است.
5. مطالعات آینده باید تعامل بین رژیم غذایی، سلامت میکروبیوم، فعالیت بدنی و عملکردهای ایمنی مرتبط با روده را بررسی کند.

جمع بندی

در حالی که تحقیقات اولیه ارتباط امیدوارکننده ای را بین رژیم غذایی مدیترانه ای و بهبود بیماری IBD نشان داده است، توجه به این نکته مهم است که پاسخ های غذایی می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. برای برخی از افراد، برخی از غذاهای پر فیبر ممکن است علائم را در مراحل فعال بیماری تشدید کنند. بنابراین، همکاری نزدیک با یک پزشک یا متخصص تغذیه، کلید تنظیم این رویکرد مراقبتی برای متناسب کردن نیازهای فردی و شدت بیماری است.

در نهایت، اتخاذ یک رژیم غذایی مدیترانه ای نه تنها یک رژیم غذایی خوشمزه و متنوع را ارائه می دهد، بلکه ممکن است یک استراتژی مکمل برای حمایت از سلامت روده و بهبود کیفیت زندگی برای مبتلایان به IBD ارائه دهد.

[1] Inflammatory Bowel Disease

Reference:

http://Deleu S, Becherucci G, Godny L, Mentella MC, Petito V, Scaldaferri F. The Key Nutrients in the Mediterranean Diet and Their Effects in Inflammatory Bowel Disease: A Narrative Review. Nutrients. 2024 Dec 5;16(23):4201.

http://Zhu H, Yang X, Zhao Y. Recent Advances in Current Uptake Situation, Metabolic and Nutritional Characteristics, Health, and Safety of Dietary Tryptophan. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 2024 Mar 21;72(13):6787-802

http://Haskey N, Estaki M, Ye J, Shim RK, Singh S, Dieleman LA, Jacobson K, Gibson DL. A Mediterranean diet pattern improves intestinal inflammation concomitant with reshaping of the bacteriome in ulcerative colitis: a randomised controlled trial. Journal of Crohn’s and Colitis. 2023 Oct 1;17(10):1569-78

http://Gundogdu A, Nalbantoglu OU. The role of the Mediterranean diet in modulating the gut microbiome: A review of current evidence. Nutrition. 2023 Oct 1;114:112118

http://Marsh A, Radford‐Smith G, Banks M, Lord A, Chachay V. Dietary intake of patients with inflammatory bowel disease aligns poorly with traditional Mediterranean diet principles. Nutrition & Dietetics. 2022 Apr;79(2):229-37

http://Illescas O, Rodríguez-Sosa M, Gariboldi M. Mediterranean diet to prevent the development of colon diseases: a meta-analysis of gut microbiota studies. Nutrients. 2021 Jun 29;13(7):2234

http://Del Chierico F, Vernocchi P, Dallapiccola B, Putignani L. Mediterranean diet and health: food effects on gut microbiota and disease control. International journal of molecular sciences. 2014 Jul 1;15(7):11678-99