پاسخ به ۱۰ پرسش رایج بیماران درباره آزمایش‌های ژنتیکی

آزمایش‌های ژنتیکی ابزارهای قدرتمندی برای شناسایی بیماری‌های ارثی، پیشگیری از انتقال بیماری‌های ژنتیکی و برنامه‌ریزی برای سلامت خانواده هستند. در ایران، با توجه به شیوع ازدواج‌های خویشاوندی و بیماری‌های ژنتیکی مانند تالاسمی، این آزمایش‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. در این مقاله، به ۱۰ پرسش رایج بیماران درباره آزمایش‌های ژنتیکی پاسخ می‌دهیم.

۱. آیا آزمایش ژنتیک قبل از بارداری ضروری است؟

پاسخ: بله، آزمایش ژنتیک قبل از بارداری به‌ویژه برای افرادی که سابقه خانوادگی بیماری‌های ژنتیکی، فرزند مبتلا به بیماری ژنتیکی، سقط‌های مکرر، مرگ جنین، یا سن مادر بالای ۳۴ سال دارند، توصیه می‌شود. این آزمایش‌ها می‌توانند خطر انتقال بیماری‌های ارثی مانند تالاسمی یا سندرم داون را شناسایی کنند.

۲. آیا آزمایش ژنتیک برای ازدواج‌های خویشاوندی ضروری است؟

پاسخ: بله، در ازدواج‌های خویشاوندی، به‌ویژه اگر سابقه بیماری‌های ژنتیکی، کم‌توانی ذهنی، یا ناهنجاری‌ها در خانواده وجود داشته باشد، آزمایش ژنتیک توصیه می‌شود. در صورت نبود سابقه بیماری، خطر کمتر است، اما مشاوره ژنتیک همچنان مفید است.

۳. آیا آزمایش ژنتیک در دوران بارداری خطرناک است؟

پاسخ: خیر، آزمایش‌های ژنتیکی در دوران بارداری توسط متخصصان انجام می‌شوند و ایمن هستند. روش‌های غیرتهاجمی مانند تست NIPT (آزمایش خون مادر) هیچ خطری برای جنین ندارند. روش‌های تهاجمی مانند آمنیوسنتز نیز با دقت بالا و حداقل ریسک انجام می‌شوند. باید توجه داشت که آزمایش های آمنیوسنتز (نمونه‌گیری از مایع آمنیوتیک) یا CVS (نمونه‌گیری از پرزهای جفتی) 1 – 0.5 درصد خطر سقط را به همراه دارد.

۴. آزمایش ژنتیک بر روی جنین چگونه انجام می‌شود؟

پاسخ: آزمایش‌های ژنتیکی جنین از طریق روش‌هایی مانند آمنیوسنتز، CVS، یا تست NIPT (آزمایش خون مادر) انجام می‌شوند. NIPT غیرتهاجمی است و هیچ خطری برای جنین ندارد.

۵. هزینه آزمایش ژنتیک چقدر است؟

پاسخ: هزینه آزمایش‌های ژنتیکی بسته به نوع آزمایش، تعداد ژن‌های بررسی‌شده و محل انجام (مراکز دولتی یا خصوصی) متفاوت است

۶. برای آزمایش ژنتیک باید به کدام پزشک مراجعه کنم؟

پاسخ: برای انجام آزمایش ژنتیک، باید به متخصص ژنتیک پزشکی یا مشاور ژنتیک مراجعه کنید. این متخصصان می‌توانند شما را در مورد نوع آزمایش و تفسیر نتایج راهنمایی کنند.

7. آزمایش‌های ژنتیکی قبل از ازدواج در ایران به چه بیماری‌های رایجی پرداخته می‌شود؟

پاسخ: آزمایش‌های قبل از ازدواج عمدتاً تالاسمی، بیماری‌های متابولیکی مانند PKU، و برخی اختلالات کروموزومی را بررسی می‌کنند، زیرا این بیماری‌ها در ایران شایع هستند.

۸. انواع آزمایش‌های ژنتیکی چیست؟

پاسخ: انواع آزمایش‌های ژنتیکی شامل آزمایش تک‌ژنی، پانل ژنتیکی، توالی‌یابی اگزوم و توالی‌یابی کل ژنوم است. این آزمایش‌ها برای تشخیص بیماری‌های ارثی، ارزیابی خطر سرطان، یا شناسایی ناقل بودن استفاده می‌شوند.

۹. آزمایش ژنتیک چه زمانی باید انجام شود؟

پاسخ: آزمایش ژنتیک در شرایطی مانند برنامه‌ریزی برای بارداری، ازدواج خویشاوندی، وجود علائم بیماری ژنتیکی، یا ارزیابی خطر سرطان توصیه می‌شود. همچنین، غربالگری نوزادان برای تشخیص زودهنگام اختلالات متابولیکی رایج است.

۱۰. آزمایش ژنتیک چه اطلاعاتی به من می‌دهد؟

پاسخ: آزمایش ژنتیک می‌تواند اطلاعاتی درباره خطر ابتلا به بیماری‌های ارثی، وضعیت ناقل بودن، احتمال انتقال بیماری به فرزندان، یا حتی ویژگی‌های ژنتیکی مانند حساسیت به آلرژی‌ها ارائه دهد. نتایج می‌توانند به پیشگیری و درمان زودهنگام کمک کنند.

جدول انواع آزمایش‌های ژنتیکی و کاربردهای آن‌ها

ملاحظات فرهنگی و اجتماعی در ایران

در ایران، به دلیل شیوع ازدواج‌های خویشاوندی، آزمایش‌های ژنتیکی قبل از ازدواج از سال ۱۳۷۶ اجباری شده‌اند، به‌ویژه برای بیماری‌هایی مانند تالاسمی. این آزمایش‌ها به کاهش تولد نوزادان مبتلا به تالاسمی ماژور کمک کرده‌اند. همچنین، غربالگری نوزادان برای شناسایی اختلالات متابولیکی و ژنتیکی در بسیاری از بیمارستان‌ها انجام می‌شود.

Reference:

http://sciencepolicy.duke.edu/content/iran-premarital-genetic-testing-mandatory

https://geneticliteracyproject.org/2017/02/14/seeking-reduce-genetic-disorders-iran-orders-mandatory-premarital-dna-screens/

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6393685/

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6745081/

https://www.dna-worldwide.com/clinic/tehran/tehran-dna-clinic

https://www.familytreedna.com/groups/iranian-y-dna/about/background

https://www.nature.com/articles/jhg2010174