مقدمه
استفاده از روش سونوگرافی برای غربالگری جنین در دوران بارداری دارای دو مرحله است: نخست سونوگرافی NT که از 11 تا 13 هفتگی انجام می شود و در آن چین پشت گردن و استخوان بینی جنین اندازه گیری می شوند که البته با آمایش مخصوص به خود همراه است و این آزمایش خطر ناهنجاری های کروموزومی و ژنتیکی را تعیین می کند. دیگری سونوگرافی آنومالی که در سن 18 تا 20 هفته انجام می گیرد و ناهنجاری های جسمی جنین در آن مورد بررسی قرار می گیرد و در صورت نرمال بودن این دو غربالگری تقریبا می توانید از سلامت جنین خود آسوده خاطر باشید.
آزمایش های غربالگری مرحله اول و دوم بارداری
به مجموعه‌ای از بررسی‌های سونوگرافی و آزمایشگاهی گفته می‌شود که در مراحل مختلف انجام شده و هدف آن این است که مادران باردار را از یک سری سندرم‌ها و نقایص جنینی (نه همه نقایص) غربال کرده و آنها را در گروه‌های کم خطر یا پر خطر قرار دهد. با توجه به اینکه نقایص و سندرم‌های مورد بررسی در خانواده‌هایی که هیچ سابقه‌ای ندارند، نیز به میزان کافی دیده می‌شود بنابراین توصیه می‌شود همه خانم‌ها در هر سنی، آزمایش های غربالگری را انجام دهند.
درباره سونوگرافی NT
روش انجام آن مثل سونوگرافی های معمولی از روی شکم می‌باشد، اما در سونوگرافی NT، با روش دقیق و خاصی با بزرگنمایی ضخامت پشت گردن جنین و وجود استخوان بینی بررسی می‌شود، خطا در اندازه‌گیری عدد NT می‌تواند نتیجه غربالگری را تغییر دهد. عدد NT (ضخامت پشت گردن) در جنین‌های مبتلا به سندرم داون، نسبت به جنین های سالم افزایش نشان می‌دهد. دیده شدن استخوان بینی، نشانه خوبی است، اما مشاهده نشدن آن نیاز به پیگیری مجدد در هفته‌های آینده دارد. اگر آزمایشات هیچ مشکلی نداشته باشد، اما عدد NT بالاتر از حد مشخص است، آزمایشات تکمیلی دیگر و یا آمنیوسنتز نیاز می‌باشد. تمام زنان (در هر سنی) علاوه بر سونوگرافی مرحله اول (NT) نیاز به انجام سونوگرافی مرحله دوم (آنومالی اسکن) دارند.
سونوگرافی مرحله اول
- زمان انجام غربالگری سه ماهه اول از 11 هفته تا 13 هفته و6 روز می‌باشد که احتمال خطر سندرم داون (تریزومی 21)، سندرم پاتو (تریزومی13) و سندرم ادوارد (تریزومی 18) را مشخص می‌کند. این مرحله از غربالگری شامل یک آزمایش خون به‌علاوه یک سونوگرافی برای بررسی ضخامت پشت گردن (سونوگرافی NT) و وجود استخوان بینی (NB) می‌باشد.
- در طی سونوگرافی NT وجود یا عدم وجود استخوان بینی هم قابل ثبت و بررسی می‌باشد، زیرا در ناهنجاری مادرزادی مثل سندرم داون ، تیغه استخوان بینی تشکیل نمی‌شود.
- دقت سونوگرافی NT به تنهایی در تشخیص ناهنجاری‌های جنین حدود 75 درصد می‌باشد و اگر با آزمایش خون همراه شود، به صحت 85 درصد می‌رسد.
- با انجام سونوگرافی NT شما می‌توانید ضربان قلب جنین خود را بشنوید.
- با انجام سونوگرافی‌های لازم در طول دوره بارداری مواردی از قبیل سقط جنین، بارداری خارج از رحم یا اکتوپیک، سن حاملگی نامشخص، بارداری چندقلویی، علت خونریزی های واژنی، وضعیت رشد نوزاد، اندازه‌گیری سطح آمنیوتیک و زمانی که به سزارین نیاز باشد مورد بررسی قرار می‌گیرد.
- سونوگرافی NT در فاصله هفته‌های 11 تا 13 هفته و 6 روز برای تمامی خانم‌های باردار توصیه می‌گردد.
سونوگرافی مرحله دوم
سونوگرافی مرحله دوم، اسکن از رحم وجنین در شکم که در حدود هفته‌های 18 تا 22 بارداری انجام می‌شود. چون مورفولوژی همه اندام‌ها کامل شده‌اند و می‌توان یک ارزیابی دقیق از ساختار آناتومیک جنین انجام داد.
- در سونوگرافی مرحله دوم تعیین جنسیت به طور قطعی انجام می‌گیرد.
- سونوگرافی‌های غربالگری یکپارچه، سونوگرافی‌هایی هستند که قسمتی از آن در سه ماه اول و قسمت دیگری از آن در سه ماه دوم بارداری انجام می‌شود. این سونوگرافی‌ها در مقایسه با هر یک از تست‌های غربالگری سه ماهه اول و دوم به تنهایی حساس‌ترند و برای غربالگری سندروم داون، تریزومی 18 و تریزومی 13 و اختلالات لوله عصبی به کار می‌روند.
- در مرحله دوم غربالگری سونوگرافی آنومالی مواردی همچون صورت جنین و لب شکری بودن جنین مورد بررسی قرار می‌گیرد وستون فقرات از لحاظ طولی و هم مقطع عرضی بررسی می‌شود تا اطمینان ایجاد شود که همه استخوان‌ها در یک ردیف قرار گرفته‌اند.
- در سونوگرافی آنومالی جفت مایع آمنیوتیک و بندناف مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. جفت ممکن است در دیوار جلویی رحم (قدامی) یا دیوار پشتی رحم (خلفی) یا نزدیک با بالا یا پایین رحم باشد. اگر جفت پایین باشد نیاز است که سونوگرافی دیگری در سه ماهه سوم بارداری جهت ارزیابی موقعیت جفت وجنین انجام می‌گیرد.
- سونوگرافی آنومالی جنین برای تشخیص زود هنگام بیماری‌های مادرزادی بسیار خطرناک مورد استفاده قرار می‌گیرند. عدم تشخیص به موقع این بیماری‌ها ممکن است باعث بروز عقب ماندگی ذهنی، کند شدن رشد جسمانی و حتی مرگ نوزاد شود.
- در سه ماهه دوم بارداری با انجام سونوگرافی آنومالی تمامی اجزای جنین ازقبیل سر و شکم، دست و پا، قلب، ریه، انگشتان و… جزء به جزء مورد بررسی قرار می‌گیرند تا بیماری‌های مربوطه مورد تشخیص قرار داده شود.
- پزشک متخصص با انجام سونوگرافی آنومالی بخش‌های مختلف جنین از جمله: HC اندازه‌گیری محیط اطراف سر AC اندازه‌گیری محیط شکم FL اندازه‌گیری استخوان ران مورد بررسی قرار می‌گیرد.