ارتباط کمبود آهن با ریزش مو در زنان: زنگ خطر برای سلامت پوست و مو

کمبود آهن چیست و چقدر شایع است؟

کمبود آهن یکی از شایع‌ترین کمبودهای تغذیه‌ای در جهان است که طبق برآورد سازمان بهداشت جهانی، حدود 25 درصد از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این مشکل به‌ویژه در زنان به دلیل خونریزی‌های ماهانه، بارداری وزایمان شایع‌تر است. به‌عنوان مثال، حدود 23 درصد از زنان باردار و 14 درصد از زنان غیرباردار در بریتانیا دچار کم‌خونی ناشی از کمبود آهن هستند. آهن یک ماده معدنی ضروری است که در تولید هموگلوبین، پروتئینی که اکسیژن را از ریه‌ها به تمام بافت‌های بدن از جمله فولیکول‌های مو منتقل می‌کند، نقش کلیدی دارد. کمبود آهن می‌تواند منجر به کم‌خونی شود که علائمی مانند خستگی، ضعف، سردرد، سرگیجه، دست و پاهای سرد ورنگ‌پریدگی پوست را به همراه دارد.

ارتباط کمبود آهن با ریزش مو

ریزش مو یکی از علائم احتمالی کمبود آهن است، اگرچه همه افراد مبتلا به کمبود آهن آن را تجربه نمی‌کنند. آهن برای رشد و ترمیم سلول‌های فولیکول مو ضروری است، زیرا اکسیژن و مواد مغذی را به این سلول‌ها می‌رساند. کمبود آهن می‌تواند باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به فولیکول‌ها شود، که ممکن است منجر به شرایطی مانند تلوژن افلوویوم (افزایش ریزش مو به دلیل ورود موها به فاز استراحت) یا حتی تشدید الگوی ریزش موی زنانه (FPHL) شود.

مکانیسم اثر

آهن در تولید هموگلوبین نقش دارد که اکسیژن را به سلول‌های بدن، از جمله فولیکول‌های مو، منتقل می‌کند. کمبود آهن می‌تواند باعث کاهش تولید هموگلوبین شود، که منجر به کاهش اکسیژن‌رسانی به فولیکول‌ها و در نتیجه تضعیف رشد مو یا ریزش آن می‌شود. علاوه بر این، فریتین، پروتئینی که آهن را ذخیره می‌کند، در فولیکول‌های مو نیز وجود دارد. وقتی بدن با کمبود آهن مواجه است، ممکن است فریتین ذخیره‌شده در فولیکول‌های مو را برای سایر عملکردهای حیاتی مصرف کند، که می‌تواند موها را ضعیف کرده و منجر به ریزش شود.

شواهد علمی

مطالعات متعددی ارتباط بین کمبود آهن و ریزش مو را بررسی کرده‌اند، اما نتایج گاهی متناقض بوده و به تعریف کمبود آهن (مانند سطح فریتین) بستگی دارد. در زیر به برخی از یافته‌های کلیدی اشاره می‌کنیم:

مطالعه کره جنوبی (2013): این مطالعه نشان داد که بیش از 80 درصد زنان مبتلا به الگوی ریزش موی زنانه (FPHL) سطوح فریتین کمتر از 70 میکروگرم در لیتر داشتند، در حالی که این میزان در زنان سالم کمتر از 20 درصد بود. همچنین، هیچ‌یک از زنان سالم سطوح فریتین کمتر از 30 میکروگرم در لیتر نداشتند، که نشان‌دهنده اهمیت فریتین برای سلامت مو است.
متاآنالیز 2021: یک بررسی سیستماتیک از 36 مطالعه با 10,029 شرکت‌کننده نشان داد که زنان مبتلا به آلوپسی غیراسکاری (مانند تلوژن افلوویوم) سطوح فریتین پایین‌تری (به‌طور متوسط 18.51 نانوگرم در میلی‌لیتر کمتر) نسبت به زنان بدون ریزش مو داشتند. شیوع سطوح فریتین 10 تا 15 نانوگرم در میلی‌لیتر یا کمتر در این زنان 21 درصد بود.
مطالعه 2004: در مطالعه SU.VI.MAX با 3,759 زن غیر یائسه، 48 درصد از زنان دچار کمبود آهن یا کاهش ذخایر آهن بودند. زنان با ریزش موی شدید سطوح فریتین پایین‌تری نسبت به زنانی که ریزش موی شدید نداشتند، نشان دادند.
مطالعه 2010: این مطالعه نشان داد که در زنان پیش از یائسگی، کمبود آهن (فریتین ≤15 میکروگرم در لیتر) در 12.4 درصد از زنان با FPHL، 12.1 درصد با CTE و29.8 درصد از گروه کنترل رخ داد. این نتایج نشان می‌دهد که کمبود آهن ممکن است در همه موارد ریزش مو نقش نداشته باشد، اما همچنان یک عامل مهم است.

این مطالعات نشان می‌دهند که در حالی که کمبود آهن می‌تواند به ریزش مو کمک کند، عوامل دیگری مانند ژنتیک، کمبود سایر مواد مغذی (مانند ویتامین‌های C، D، A وروی) وشرایط هورمونی نیز می‌توانند در ریزش مو نقش داشته باشند.

بحث در مورد سطح فریتین

تعریف کمبود آهن برای سلامت مو هنوز مورد بحث است. برخی مطالعات از سطح فریتین ≤15 میکروگرم در لیتر به‌عنوان معیار کمبود آهن استفاده می‌کنند، اما برخی دیگر معتقدند که سطوح فریتین زیر 50 تا 70 میکروگرم در لیتر می‌تواند برای سلامت مو مشکل‌ساز باشد، حتی اگر هموگلوبین طبیعی باشد.

علائم کمبود آهن

علاوه بر ریزش مو، کمبود آهن می‌تواند علائم زیر را ایجاد کند:

خستگی و ضعف عمومی
رنگ‌پریدگی پوست و چشم‌ها
سردرد و سرگیجه
دست و پاهای سرد
تنگی نفس
شکنندگی ناخن‌ها

اگر این علائم را تجربه می‌کنید، به‌ویژه همراه با ریزش موی غیرعادی، توصیه می‌شود آزمایش خون برای بررسی سطح هموگلوبین، فریتین وظرفیت کلی اتصال آهن (TIBC) انجام دهید.

درمان و پیشگیری

ریزش موی ناشی از کمبود آهن معمولاً موقتی است و با اصلاح کمبود آهن قابل‌برگشت است. در زیر راه‌های درمان و پیشگیری آورده شده است:

رژیم غذایی غنی از آهن

مصرف غذاهای غنی از آهن می‌تواند به افزایش ذخایر آهن کمک کند. برخی از این غذاها عبارت‌اند از:

آهن هم (Heme Iron): گوشت قرمز، مرغ، ماهی (جذب بهتر)
آهن غیرهم (Non-Heme Iron): حبوبات، سبزیجات برگ‌دار (مانند اسفناج)، غلات غنی‌شده، میوه‌های خشک
منابع گیاهی: توفو، تمپه، جو، دانه‌های کدو و تخم کتان

مکمل‌های آهن

در صورت تشخیص کمبود آهن، پزشک ممکن است مکمل‌هایی مانند سولفات آهن را تجویز کند. بااین‌حال، مصرف بیش‌ازحد آهن می‌تواند خطرناک باشد و باعث مشکلاتی مانند آسیب کبدی یا حتی نارسایی قلبی شود. بنابراین، مکمل‌ها باید تحت نظر پزشک مصرف شوند.

بهبود جذب آهن

ویتامین C: مصرف غذاهای غنی از ویتامین C (مانند فلفل دلمه‌ای، مرکبات، توت‌فرنگی) همراه با منابع آهن غیرهم می‌تواند جذب آهن را افزایش دهد.
اجتناب از مهارکننده‌ها: موادی مانند تانن‌ها در چای و قهوه می‌توانند جذب آهن را کاهش دهند. بهتر است این نوشیدنی‌ها را بین وعده‌های غذایی مصرف کنید.

سایر درمان‌ها

در مواردی که ریزش مو شدید است، درمان‌های موضعی مانند ماینوکسیدیل (Rogaine) ممکن است توسط پزشک توصیه شود، اما این درمان‌ها باید همراه با رفع کمبود آهن استفاده شوند.

ابزارهای تشخیصی

برای بررسی سطح آهن، آزمایش‌های خون مانند موارد زیر توصیه می‌شود:

هموگلوبین: برای تشخیص کم‌خونی
فریتین: برای ارزیابی ذخایر آهن
ظرفیت کلی اتصال آهن (TIBC): برای بررسی توانایی خون در اتصال به آهن
ترانسفرین: پروتئینی که آهن را در خون حمل می‌کند.

نتیجه‌گیری

کمبود آهن یک مشکل شایع است که می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت مو داشته باشد و منجر به ریزش مو در زنان شود. اگرچه ارتباط دقیق بین کمبود آهن و ریزش مو هنوز مورد بحث است، شواهد نشان می‌دهد که بررسی و اصلاح سطوح آهن می‌تواند به بهبود سلامت مو کمک کند. زنان با علائم ریزش مو باید سطح آهن خود را بررسی کنند و با پزشک مشورت کنند تا از درمان مناسب و ایمن اطمینان حاصل کنند. با تغذیه مناسب، مصرف مکمل‌های آهن تحت نظر پزشک واصلاح سبک زندگی، می‌توان از ریزش مو جلوگیری کرد و سلامت کلی بدن را بهبود بخشید.

Reference:

https://www.medicalnewstoday.com/articles/321668