بیومارکرهای زخم پای دیابتی

بیومارکرهای زخم پای دیابتی

زخــم پــای دیابتــی یکی از عوارض مزمن اصلی دیابت شــیرین و علت عمده ناتوانی و مرگ و میر بیماران دیابتی است. تشخیص سریع زخم پای دیابتی موجب کاهش مدت زمان بستری شدن و جلوگیری از ناتوانی و مــرگ و میر بیماران می‌گــردد. بیومارکرهای التهابی مانند پروکلســی تونین، پنتراکســین،پروتئین واکنشــگر C ، اینترلوکین ها و فاکتور نکروز تومورα برای تشخیص زود هنگام بیماری و همچنین تشخیص زخم پای دیابتی عفونی از غیرعفونی پیشــنهاد شده اند. با پیشرفت فناوری زیســتی کارایی بیومارکرهای جدیدی مانند میکرو RNA ها نیز در تشخیص و هدف درمانی زخم پای دیابتی مورد توجه قرار گرفته اســت. این بیومارکرها در یک مقاله و در طی 3 قسمت، معرفی و محاســن و محدودیت هر روش مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

مقدمه

دیابت شیرین شایعترین اختلال متابولیسم کربوهیدرات می باشــد که با هیپرگلیسمی مزمن مشــخص می‌شود. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت ، حدود میلیون نفر به دیابت شیرین مبتلا هستند و پیش بینی می‌شود که تا سال 2045، حدود 271 میلیون نفر دیگر به دیابت دچار خواهند شد. دیابت شــیرین به چهار گروه دیابت نوع یک، دیابت نوع دو، دیابت حاملگی و ســایر انواع دیابت تقســیم می‌گردد. بیماران با دیابت نوع 1 دارای نشانگرهای تخریب سیستم ایمنی، از جمله اتوآنتی باد‌ی‌های ضد انسولین، اتو‌آنتی‌بادی‌های ضد گلوتامیک اسید دکربوکسیلاز می‌باشند که موجب تخریب ســلول‌های بتا و بــروز دیابت می‌گردد.

دیابت نوع 2 به عنوان دیابت بزرگسالان نیز شناخته می‌شود. افراد مبتلا به این نوع دیابت اغلب در برابر عملکرد انسولین مقاوم هستند. چاقی، سبک زندگی بی تحرک، افزایش سن و عوامل ژنتیکی از علل ایجاد این بیماری هســتند. عدم تحمل گلوکز که برای اولین بار در دوران بارداری تشخیص داده می‌شود، دیابت بارداری نامیده می‌شود. دیابت شــیرین ممکن اســت به عوارض مزمن منجر شــود که نتیجه کنترل نادرست بیماری است. بسیاری از عــوارض حتی در زمان اولین تشــخیص دیابت بروز می‌کنــد.

دیابت به دلیل ایجاد عــوارض قلبی، کلیوی، چشــمی و اعصــاب محیطــی، ازعلل مهم و شــایع مرگ و میر در سراسر جهان است. خطر ابتلابه عوارض عروقی ماننــد رتینوپاتی، نفروپاتــی و اختالالت عروق محیطی در اندام تحتانی در بیماران دیابتی وجود دارد. اختالل عروق محیطی به همراه نوروپاتی میتواند منجر به زخم پای دیابتی شــود. 15 تــا 25 درصد از بیماران دیابتــی از زخم پای دیابتی رنــج می‌برند و قطع عضو ناشــی از زخم پــای دیابتی اصلیترین علــل ناتوانی و مرگ و میر هستند. اغلب کسانی که قطع عضو شده‌اند ابتدا از زخم پای دیابتی رنج برده و ســپس به گانگرن یا عفونت شدید دچار میشوند. شیوع جهانی زخم پای دیابتی به 3/6 درصد رســیده اســت و در بیماران مرد دیابتی بیشــتر از بیماران زن مشاهده می‌شود. اختلال عروق محیطی به همراه نوروپاتی میتواند منجر به زخم پای دیابتی شــود. در زخم پای دیابتی، معمولا اعصاب پاها درگیر شده و علائمی مانند بی‌حسی، سوزش، درد و ســوزن سوزن شــدن به وجود می‌آید. نوروپاتی یکی از عوامــل اصلی در بروز زخمهای پای دیابتی اســت و ً دو برابر بیشــتر از بیمــاران دیابتی بــا نوروپاتی تقریبا بیمــاران بدون نوروپاتی به این زخم‌ها مبتلا می‌شــوند. همچنین، بیماران دیابتی به دلیل افزایش استرس اکسیداتیو با مشکلات بیشتری مواجه هستند. مطالعات اخیر نشــان داده‌اند که در بیمــاران مبتلا به زخم پای دیابتی، ســطوح پرواکســیدان هایی ماننــد مالون دی آلدئید افزایش می‌یابد و مکانیســم‌های آنتی اکسیدانی در بافت‌های زخمی این بیماران کاهش می‌یابد. اگــر بتوان خطرات زخم پای دیابتی را در بیماران دیابتی زودتر ارزیابی کرد، نرخ بســتری شدن، ناتوانی و مرگ ومیر کاهــش خواهد یافت. بیومارکرها در تشــخیص زودهنگام، پیشــگیری از بیمــاری و پیــش بینی پیشــرفت بیماری اهمیت زیادی دارند. به علاوه در کشــف و توسعه داروهای جدید یا ارزیابی اســتراتژی‌های درمانی نقش ایفا می‌کنند. پیشرفت‌های اخیر در بیوشیمی، زیست شناسی مولکولی و ژنومی به شناسایی بیومارکرهای بیشتری منجر شده است. در ایــن مقاله، بــه معرفی بیومارکرهای زخــم پای دیابتی پرداخته می‌شود.

طبقه بندی زخم پای دیابتی

سیستم‌های طبقه بندی ابزار مهمی در مدیریت بیماران مبتــ به زخــم پای دیابتی هســتند و بــه تصمیم گیری بالینی، کاهش طول مدت بستری در بیمارستان، کاهش بار اقتصادی بیماری و اجتنــاب از اقدامات غیر ضروری کمک می‌کنند. کاربردی‌ترین سیســتم‌های طبقه بندی زخم پای دیابتی سیســتم واگنر می‌باشــد. سیستم طبقــه بندی زخم پــای دیابتی واگنر عمــق زخم و وجود اســتئومیلیت یا گانگــرن را ارزیابی می‌کند. این سیســتم در پیــش بینی قطع عضو اندام تحتانی مؤثر اســت. در این درجه‌بندی، برای آنالیــز زخم و گزینه درمانی از مقیاس 0 تا 5 اســتفاده می‌شــود. اگر چه این سیستم بیشتر از سایر روش‌ها اســتفاده می‌شــود، اما فقط دو ویژگی زخم عمق و ظاهــر را در نظر می‌گیرد و وجود ایســکمی یا عفونت را نادیده می گیرد.

بیومارکرهای زخم پای دیابتی

• سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR)

یک آزمایش خون شناسی است که نشان دهنده و افزایش فعالیت التهابی در بدن ناشی از بیماری خود ایمنی، عفونتها یا تومورها باشد. ESR برای هیچ بیماری اختصاصی نیست، اما در ترکیب با ســایر آزمایش‌ها برای تعیین وجود افزایش فعالیت التهابی اســتفاده می‌شــود. این بیومارکر بــه دلیل تکرار پذیری و هزینه کم مدت هاســت به عنوان یک “شــاخص بیماری” اســتفاده می‌شــود. گلبولهــای قرمز خون معمولا در افراد مبتلا به بیماری‌های التهابی مانند عفونت، ســرطان یا اختلالات خود ایمنی با سرعت بیشتری رسوب می‌کنند. در این شرایط پروتئین‌های خون افزایش می‌یابد و باعث می‌گردد گلبول‌های قرمز خون به هم چســبیده و سریع‌تر ته‌نشین شوند. گروهی از گلبول‌های قرمز آرایشی به نام رولو تشــکیل می‌دهند. تشــکیل رولو و بنابراین ESR تحــت تأثیر مقادیر ایمونوگلوبولین ها و پروتئینهای فاز حــاد (پرترومبین، پلاســمینوژن، فیبرینوژن، پروتئین واکنشگر C، آلفا1- آنتی تریپسین، هاپتوگلوبین، پروتئینهای کمپلمان) است که در شرایط التهابی وجود دارند. هر فرآیندی که ســطح فیبرینوژن را افزایش دهد مثل بارداری، عفونت، دیابت، بیمــاری کلیوی در مرحله نهایی، بیماری قلبی، بدخیمی ممکن اســت ESR را افزایش دهد. در زخم‌های پــای دیابتی، التهاب یکی ازعوامل کلیدی در طول درمان و بهبود زخم اســت و ESR میتواند به عنوان یک شــاخص غیرمستقیم از شدت التهاب و فرآیند التهابی در زخم پای دیابتی مورد اســتفاده قــرار گیرد. در افرادی که به زخم پای دیابتی مبتلا هســتند، مقادیر بالای ESR معمولا نشان دهنده التهاب شدیدتر یا عفونت است.

• پنتراکسین-3

 پنتراکسین-3 توســط فاگوســیت هــای مونوکلئــار، فیبروبلاست ها، سلول‌های دندریتیک میلوئیدی، سلول‌های گرانولوزا، ســلول‌های اندوتلیال، ســلول‌های عضلانی صاف و آدیپوســیت ها در محل التهاب ســنتز می‌شود. بنابراین، سطح آن ممکن است به طور مستقیم‌تری التهاب عروقی را منعکس کند. در فرآیند التهاب، مقدار زیادی پنتراکسین-3 در دیواره عروق تولید می‌شــود که به عنوان تنظیم کننده اندوتلیال در ترومبوز و بیماری‌های عروق ایســکمیک عمل می‌کند و به فاکتور رشــد فیبروبلاست های متصل شده و بنابراین به مهار آنژیوژنــز و رگ زایی مجدد کمک می‌کند. اوزر و همکارانــش نتیجه گیری کردند که پنتراکسین-3 به عنوان شاخص معتبر برای تشخیص زخم پای دیابتی عفونی و غیــر عفونی عمل می‌کند. سطوح پلاسمایی پنتراکسین-3 با سطح قند خون به طور منفی همبستگی داشت. گفته شده است که پنتراکسین-3 با دیابــت و هموگلوبین گلیکوزیله شده همبستگی دارد. هیپرگلیسمی مزمن، سطح سرمی پنتراکسین-3 را افزایش می‌دهد که ممکن است نشان‌دهنده تنظیم مثبت پنتراکسین-3 توسط سطح قند خون باشد. با این حال، هنوز شواهد فعلی درباره پنتراکسین-3 به عنوان بیومارکر التهاب عروقی ناکافی است و اهمیت و عملکرد آن همچنان مورد بحث است و نیاز به مطالعه بیشتری دارد.

در بخش بعدی مقاله راجع به دو بیومارکر دیگر به نام های پروکلسی تونین و اینترلوکین‌ها صحبت خواهیم کرد.

Reference:

https://labdiagnosis.ir/browse.php?a_id=583&sid=1&slc_lang=fa&ftxt=1