معرفی اجمالی:
شایع ترین بیماری روده ای ناشی از سیستم ایمنی است که در آن واکنش سلول‌های دفاعی بدن علیه گلوتن موجود در گندم موجب تولید آنتی بادی شده و نهایتاً با ایحاد زخم در سطح روده باعث سوءجذب مواد غذایی می شود.
تظاهرات بالینی سلیاک شامل اسهال مزمن، کاهش وزن، نفخ شکم (به دلیل اختلال در جذب مواد غذایی)، کم‌خونی، پوکی استخوان، عدم رشد در کودکان، بی اشتهایی مزمن، جوش های پوستی، ناباروری و سقط است .
از منظر ژنتیک دو آلل از HLA-DQ شامل HLA-DQ2, DQ8 بیشترین ارتباط را با بروز بیماری سلیاک دارند. پپتیدهای گلوتن موجود در برخی غذاها نظیر گندم و جو، پس از عبور از سطوح اپیتلیال روده به مولکول های HLA-DQ2 و HLA-DQ8 متصل شده و موجب فعال شدن سلول های دفاعی بدن می شوند.
در مرحله بعد، این سلول ها موجب تولید مواد التهاب زا مانند اینترفرون گاما، IL-18 و TNF و IL-21 می شوند. همچنین سلول های دفاعی فعال شده باعث ایجاد لنفوسیت های دفاعی و در نتیجه تولید آنتی بادی می شوند.
تشخیص:
پس از مشاهده علائم ابتدایی، ارزیابی آنتی بادی IgA سرمی علیه ترانس گلوتامین و اندومزیال که دارای حساسیت و اختصاصیت بالای 90 درصد هستند توصیه می شود. همچنین هم زمان اندازه گیری سطح سرمی IgA تام نیز ضروری است.
اما در شرایطی که نقص تولید IgA وجود دارد (در بیماران سلیاکی رایج است)، ارزیابی IgG ضد ترانس گلوتامیناز بافتی (TTG) و همچنین ژن های HLA مستعد کننده به سلیاک می تواند مفید باشد.
در همه موارد، بیوپسی ناحیه بالایی مخاط روده بخش مهمی از تشخیص سلیاک می باشد.
درمان:
یکی از راه های درمان این بیماری، پرهیز از مصرف غذاهای دارای گلوتن است. اگرچه در حدود 5 درصد بیماران به این درمان پاسخ نمی دهند.
منبع:
ایمونولوژی تودی