افراد چپدست همیشه وضعیت راحتی ندارند. تا همین اواخر، بسیاری از افراد چپدست بهدلیل این ویژگی مجازات میشدند و حتی امروزه، این افراد در جهانی زندگی میکنند که عمدتا برای افراد راستدست طراحی شده است. دلیل دستبرتری، یعنی ترجیح در استفاده از یکی از دستها، پرسشی است که چندین دهه ذهن دانشمندان را بهخود مشغول کرده است.
تقریبا تا ۱۰ درصد از مردم آمریکا و بریتانیا و استرالیا چپدست هستند؛ اما ارقام دقیق در هر کشوری متفاوت است. میدانیم که این اولویت حتی قبل از تولد آغاز و حرکاتی که در یکی از دستان انجام میشود، بیش از دیگری است. برخی تئوریها پیشنهاد کردهاند که تفاوتهای موجود در نیمکرههای مغز، عوامل اپیژنتیکی و قرارگرفتن درمعرض هورمونهای پیش از تولد ممکن است روی این صفت اثرگذار باشند.
به نظر می رسدعوامل ژنتیکی روی راستدستبودن یا چپدستبودن اثر میگذارند. پژوهشگران بهتازگی برخی از تفاوت های ژنی افراد که روی این صفات موثر هستند را شناسایی کردهاند. در این مقاله، مطالعه ژنتیکی جدیدی را که در مجله معتبر نیچر چاپ شده است، بررسی می کنیم.
پژوهشگران در مطالعات ژنتیکی، تعداد زیادی ژن را بررسی و تجزیهوتحلیل میکنند تا مشخص شود کدام تغییرات کوچک درDNA با صفت خاصی مانند بیماری قلبی یا به طور خاص در این پژوهش با چپدستبودن ارتباط دارد. برای مطالعهی جدید، پژوهشگران از چندین پایگاه اطلاعاتی استفاده کردند و ۱،۷۶۶،۶۷۱ داده را استخراج کردند.
گابریل کوئلار پارتیدا، متخصص ژنتیک آماری میگوید:
تعداد زیاد شرکتکنندگان قدرت آماری چشمگیری فراهم میکند تا بتوانیم اثر ژنهایی را مشخص کنیم که حتی تأثیر بسیار کمی روی راستدستی یا چپدستی میگذارند.
سارا مدلان، ژنتیکدان مؤسسهی تحقیقات پزشکی برگ هافر در استرالیا میگوید:
اگرچه دانستن دلیل راستدست بودن یا چپدست بودن یا یکساندست بودن افراد همیشه جذاب بوده است، درک اینکه چرا برخی افراد چپدست و برخی دیگر راستدست هستند، همچنان پرسش پژوهشی مهمی است؛ زیرا چپدستی یا راستدستی میتواند روی ساختار مغز و نحوهی قرارگیری عملکردهای مختلف در مغز اثر بگذارد.
بر اساس ادعای نویسندگان مقاله جدید منتشر شده در مجله نیچر، مطالعه ایشان بزرگترین مطالعهای است که تاکنون درزمینهی راستدستی و چپدستی انجام شده است. آنها ۴۱ تفاوت ژنتیکی که احتمالا با چپدستبودن ارتباط دارند را پیدا کردند. این در حالی است که هفت تغییر ژنتیکی دیگر را پیدا کردند که با یکساندستبودن ( قدرت استفاده از هر دو دست به یک اندازه) مرتبط بودند؛ البته قطعا این تمام داستان نیست. پژوهشگران متوجه شدند که این تغییرات ژنتیکی، تنها حدود ۱۲ درصد از تفاوت موجود در راستدستی یا چپدستی را تعیین میکند؛ یعنی عامل یا عوامل دیگری وجود دارد که موجب راستدست بودن یا چپدست بودن افراد میشود.
دیوید ایوانز، یکی دیگر از پژوهشگران مطالعه و ژنتیکدان دانشگاه کوئینزلند استرالیا، توضیح میدهد:
نتایج تجزیهوتحلیل ما نشان میدهد که عوامل ژنتیکی، تنها مسئول بخش کوچکی از تنوع موجود در راستدست بودن یا چپدست بودن هستند؛ درحالیکه عوامل محیطی احتمالا نقش بسیار مهمتری ایفا میکنند. این درصد برای یکساندستی مشابه بود که نشان میدهد عواملی مانند آسیبدیدگی یک دست یا تمرین بهکمک ورزش یا ابزارهای موسیقی احتمالا نقش مهمی در توانایی فرد برای استفادهی برابر از هر دو دست ایفا میکند.
منبع: