نام فارسی:
آزمایش هورمون آدرنوکورتیکوتروپین
نام اختصاری:
- ACTH
سایر نام ها:
- Corticotropin
- Cortrosyn
- Cosyntropin
- Adrenocorticotropic hormone
بخش انجام دهنده آزمایش:
- هورمون، ایمنی شناسی و سرولوژی
نوع نمونه قابل اندازه گیری:
- پلاسمای EDTA دار
حجم نمونه مورد نیاز:
- 1 میلی لیتر
شرایط نمونه گیری:
- نیاز به ناشتایی نمی باشد. با این حال بعضی از آزمایشگاهها ناشتایی را توصیه می کنند.
- الگوی خواب و وجود عوامل استرس زا را در بیمار بررسی کنید، زیرا می تواند بر روی نتایج آزمون تأثیر گذار باشد.
ملاحظات نمونه گیری:
- بهتر است نمونه گیری صبح گاه ( ۸ – ۶ صبح پس از خواب راحت شبانه) انجام شود.
- نمونه گیری در ساعت 7 تا 10 صبح توصیه می شود.
- با رعایت اصول نمونه گیری از بیمار، نمونه خون وریدی گرفته و آن را در لوله یا ویالهای های حاوی ضدانعقاد EDTA جمع آوری کنید.
- پس از نمونه گیری، محل خونگیری را از لحاظ خونریزی یا هماتوم بررسی نمایید.
- در صورت استعمال داروهای مؤثر بر نتایج آزمایش، آن را در برگه آزمایش یادداشت نمایید.
- از جمع آوری نمونه سرم لیز، ایکتریک و یا لیپمیک اجتناب نمایید.
- پس از نمونه گیری لوله را در جای سرد یا بر روی یخ بگذارید. تا از تجزیه آنزیمی ACTH جلوگیری شود.
موارد عدم پذیرش نمونه:
- نمونه همولیز شده
- نمونه لیپمیک
- نمونه سرم
- نمونه بافت یا ادرار
- ذوب و فریز مکرر نمونه
- حرارت دادن نمونه
- نمونه پلاسمای غیر از EDTA
- نمونه جمع آوری شده در لوله های شیشه ای
- نمونه های بدون برچسب و یا با برچسب اشتباه
شرایط جابجایی و نگهداری نمونه:
- پس از نمونه گیری بلافاصله نمونه خون را در سانتریفیوژ یخچال دار قرار داده و پلاسما را جدا نمایید.
- جهت نگهداری طولانی مدت باید به نمونه، آپروتینین (aprotinin) به میزان ۵۰۰ ku/ml اضافه شود.
- در صورت نبود سانتریفیوژ یخچادار بلافاصله پلاسما را جدا کرده و در فریزر قرار دهید.
- در مورد نمونه های اورژانسی، پلاسما را سریعاً جدا نموده و بر روی یخ خشک به بخش هورمون شناسی، ایمونولوژی و سرولوژی انتقال دهید.
- پایداری بعد از سانتریفیوژ: در دمای محیط 3 ساعت، در دمای یخچال 4 ساعت و در دمای فریزر 1 ماه است.
کاربردهای بالینی :
- ارزیابی عملكرد غده هیپوفیز قدامی در جهت تشخیص علل سندرم كوشینك یا بیماری آدیسون.
روش اندازه گیری در آزمایشگاه:
- به برگه آزمایش مراجعه شود.
مقادیر مرجع:
- به برگه آزمایش مراجعه شود.
تفسیر:
- افزایش سطح: بیماری آدیسون، سندرم آدرنوژنیتال، بیماری كوشینك، سندرم ACTH اكتوپیك، استرس، افزایش تولید نئوپلاستیك ACTH در هیپوفیز یا بر اثر سرطان های مترشحه ACTH (غالباً ریه، لوزالمعده ، تیموس ، تخمدان، معده، كلون که ACTH به صورت اکتوپیک ترشح می شود)، بیماری مزمن ریوی، افسردگی، چاقی، فشار خون بالا، دیابت ملیتوس.
- کاهش سطح: نارسایی ثانویه فوق كلیه، كاهش فعالیت هیپوفیز، آدنوم یا كارسینوم فوق كلیوی، سندرم كوشینك، تجویز گلوکوکورتیکوئیدها.
عوامل مداخله گر:
- افزایش دهنده ها: تروما، عوامل تب زا، هیپوگلیسمی، خونریزی ماهانه، بارداری، استروژن ها، اتانول، وازوپرسین، آمینوگلوته تی مید، آمفتامین ها، انسولین، متی راپون، لوودوپا، اسپیرونولاكتون،متوکلوپرامید.
- کاهش دهنده ها: پلاسمای هپارینه، دگزامتازون و دیگر كورتیكواستروئید های برون زا.
توضیحات:
- جهت اندازه گیری های متوالی لازم است نمونه گیری در روزهای مختلف در یك ساعت ثابت انجام شود.
- سطوح هم زمان كورتیزول نیز ممكن است كمك كننده باشد.