غلظت خون

غلظت خون چیست؟

غلظت خون یعنی  گلبول های قرمز، چند درصد از خون کامل را اشغال می کند.  در زنان، اگر میزان هموگلوبین بین 16-12 (48- 36 درصد) و در مردان بین 18- 14 (56-42 درصد) باشد، طبیعی است. اصطلاح غلظت خون را ما زمانی به کار می بریم که میزان گلبول های قرمز خون، از عدد 52 در زنان و از عدد 56 در مردان تجاوز کند. .پزشکان دو اصلاح را برای نشان دادن افزایش تعداد گلبول های قرمز خون به کار می برند که درباره ی هر کدام از آن ها توضیحی ارائه می دهیم:

1-پلی سیتمی یا (Polycythemia)

پلی سیتمی که به‌عنوان گلبول قرمز نیز شناخته می‌شود، به معنی داشتن غلظت بالای گلبول‌های قرمز در خون است. این باعث می‌شود که خون ضخیم‌تر شود و کمتر بتواند از طریق رگ‌ها و اندام‌ها عبور کند. بسیاری از علائم پلی سیتمی ناشی از همین جریان کند خون است.

2-اریتروسیتوز یا (erythrocytosis)

اریتروسیتوز، بیماری است که در آن بدن شما بیش از حد گلبول قرمز (گلبول قرمز) یا گلبول قرمز ایجاد می‌کند. RBC ها اکسیژن را به اندام ها و بافت های شما منتقل می کنند. وجود بیش از حد این سلول ها باعث ضخیم شدن خون شما از حد طبیعی شده و منجر به لخته شدن خون و عوارض دیگر می شود.

تفاوت میان پلی سیتمی و اریتروسیتوز:

پلی سیتمی را گاهی اریتروسیتوز می‌نامند، اما این اصطلاحات مترادف نیستند، زیرا پلی سیتمی به هرگونه افزایش توده خون قرمز (به علت گلبول قرمز یا نه) اشاره دارد، درحالی‌که اریتروسیتوز فقط به افزایش مستند تعداد گلبول‌های قرمز اشاره دارد.

علت غلظت خون چیست؟

تنها راهی که نشان می‌‌دهد فردی غلظت خون دارد یا نه، دادن آزمایش خون و اندازه‌گیری (اچ.تی.سی) هماتوکریت است. بعدازاینکه جواب آماده شد، پزشک دو دسته علت اولیه و ثانویه پیش رو دارد:

علت اولیه غلظت خون:

مغز استخوان، بافت اسفنجی داخل استخوان‌ها است که سلول‌های خونی را تولید می‌کند. مغز استخوان سلول‌های قرمز خون، پلاکت‌ها و گلبول‌های سفید خون تولید می‌کند. گاهی مغز استخوان بدون هیچ محرکی از بیرون، خودبه‌خود رفتار آنارشیستی نشان داده و شروع به تولید گلبول قرمز می‌کند که به آن پلیستمی می‌گویند و افزایش غلظت اولیه نامیده می‌‌شود. درصد کمی از غلظت خون شامل علت اولیه می‌شود.

علت ثانویه غلظت خون:

هنگامی‌که اکسیژن خون شما به زیرسطح مشخصی می‌رسد، ممکن است دچار تنگی نفس، سردرد و گیجی یا بی‌قراری شوید. بین 95-90 درصد از کسانی که با غلظت خون به متخصص مراجعه می‌کنند، افرادی هستند که غلظت خون ثانویه دارند و این موضوع زمانی اتفاق می‌افتد که اکسیژن کافی به بافت‌های بدن نرسد. در این هنگام با کمبود اکسیژن در بدن، هورمونی به نام اریتروپویتین از کلیه ترشح می‌شود که این هورمون، مغز استخوان را برای ساخت بیشتر گلبول قرمز تحریک می‌کند تا بتواند کمبود اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن را با افزایش تولید گلبول قرمز جبران کند. نمونه کسانی که با این مشکل مواجه می‌شوند، افرادی هستند که در ارتفاعات بلند و کوهستانی زندگی می‌کنند و چون با کمبود اکسیژن روبه‌رو هستند، دچار بیماری غلظت خون می‌شوند.

سایر علل افزایش غلظت خون:

• مشکلات خونی
• هموگلوبین مادرزادی
• کشیدن سیگار
• مسمومیت با منوکسید کربن
• مصرف دخانیات
• بیماری قلبی و ریوی
• زندگی در مناطق کوهستانی (ارتفاعات)
• بیماری‌های زمینه‌ای
• پلی سیتمی ورا نوعی بیماری یا اختلال خونی

علائم غلظت خون چیست؟

غلظت خون‌روی اعضای مختلف بدن تأثیراتی می‌گذارد که به برخی از آن‌ها می‌پردازیم:

1-بازوها و پاها:

•  تورم: این  مورد می‌تواند دقیقاً در محل تشکیل لخته خون اتفاق بیفتد یا کل پا یا بازو پف کند.
• تغییر رنگ: ممکن است متوجه شوید که بازو یا پای شما قرمز یا آبی می‌شود،
• درد: یک درد کسل‌کننده تا یک درد شدید  همراه با خارش و افزایش دمای بازو های ایجاد می شودکه به دلیل ایجاد لخته خون در بازوهاست
•  مشکل تنفسی: اگر این اتفاق بیفتد، این می‌تواند به معنای انتقال لخته از بازو یا پای شما به سمت ریه‌ها باشد. همچنین ممکن است سرفه بدی داشته باشید و حتی ممکن است خون را سرفه کنید. ممکن است در قفسه سینه خود درد داشته باشید یا احساس سرگیجه کنید.

2-قلب:

•  درد شدید در قفسه سینه و بازو
•  تعریق
• مشکلات تنفسی

3-شش‌ها:

•  تنگی نفس و مشکلات تنفسی
• در سینه خود درد بگیرید
• سرفه کردن
• عرق کردن را شروع کنید
•  احساس سرگیجه کنید

4-مغز:

•  مشکلات بینایی یا گفتاری
•  تشنج
•  احساس ضعف عمومی

5-شکم:

•  حالت تهوع یا استفراغ
•  درد شدید در شکم شما که ممکن است بعد از خوردن غذا شدیدتر شود
•  اسهال
• مدفوع خونین
• احساس نفخ

6-کلیه‌ها:

• درد در ناحیه شکم، پاها یا ران‌ها
•  خون در ادرار
•  تب
•  حالت تهوع یا استفراغ
• فشارخون بالا
•  تورم شدید ناگهانی پا
•  مشکل تنفس

راه‌های پیشگیری از غلظت خون:

با تغذیهٔ مناسب می‌توان از این بیماری پیشگیری کرده به‌طورکلی میوه‌ها و سبزی‌ها، به علت دارابودن ویتامین C و فیبرهای محلول و نامحلول، باعث کاهش غلظت خون، کاهش میزان فیبرینوژن (پروتئینی که تبدیل به لخته خون می‌شود) و کاهش فشارخون می‌شوند. به همین علت افرادی که گیاه خوارند، نه‌تنها احتمال ابتلا به سرطان رودهٔ بزرگ را از خود دور کرده‌اند، بلکه دارای خون رقیق‌تر و فشارخون و فیبرونوژن پایین‌تری نسبت به افراد هم سن‌وسال خود هستند. برای کاهش لخته شدن خون از روغن جامد، روغن نارگیل، چربی‌های حیوانی، گوشت قرمز، دل، قلوه، مغز، پیه گاو و گوسفند به مقدار خیلی کم‌مصرف کنید و به‌جای آن از لبنیات کم‌چرب، ماهی، سبزی و میوهٔ فراوان استفاده کنید. از دیگر خوراکی‌های مفیدی که می‌توان برای کاهش غلظت خون مثال زد:

•  زردچوبه
• زنجبیل
• فلفل‌دلمه‌ای
•  ویتامین E
•   سیر
•  دارچین کاسیا
•  عصاره هسته انگور

روش های تشخیص غلظت خون:

تشخیص و درمان به موقع غلظت خون می تواند عوارض ناشی از آن را کاهش دهد .اگر فکر می‌کنید که ممکن است غلظت خون داشته باشید پزشک ابتدا یک آزمایش به نام شمارش کامل خون (CBC) انجام خواهد داد.

CBC عوامل زیر را در خون شما اندازه‌گیری می‌کند:

• تعداد گلبول‌های قرمز خون
• تعداد گلبول‌های سفید خون
• تعداد پلاکت‌ها
• مقدار هموگلوبین (پروتئینی که اکسیژن را حمل می‌کند)
• فضایی که گلبول‌های قرمز خون اشغال می‌کنند، به‌عنوان هماتوکریت شناخته شده است.

روش شخیص غلظت خون یا پلی سیتمی ورا:

اگر غلظت خون دارید، احتمالاً شما بیشتر از حد طبیعی گلبول‌های قرمز و هموگلوبین و هماتوکریت بالایی دارید، همچنین ممکن است شمارش تعداد پلاکت‌های غیرطبیعی و گلبول‌های سفید نیز داشته باشید. اگر نتایج CBC غیرطبیعی باشد پزشک احتمالاً خون شمارا برای جهشjak2 بررسی خواهد کرد. افرادی که برای این نوع جهش هستند،غلظت خون زیادی دارند. گاهی لازم است برای تشخیص علت غلظت خون علاوه بر آزمایش های خون نیاز به نمونه برداری از مغز استخوان باشد.

آزمایش‌ها مغز استخوان: مغز استخوان بخش مرکزی اسفنجی استخوان‌های شما است که سلول‌های خونی شمار تولید می‌کند پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که شما نیاز به آزمایش مغز استخوان دارید.

درمان‌های دارویی غلظت خون:

روش‌های درمانی زیادی اعم از روش‌های دارویی و گیاهی برای درمان غلظت خون وجود دارد که در اینجا به برخی از آن‌ها می‌پردازیم:

1-داروی Hydroxyurea:

بعد از اینکه میزان گلبول قرمز خون شما کاهش یابد یکی از داروهای تجویزی را برای کاهش تولید گلبول‌های قرمز جدید در مغز استخوان خود انتخاب کنید. Hydroxyurea یک داروی سرطانی است که باعث کاهش رشد سلول‌های جدید در بدن شما می‌شود.

2- اینترفرون – آلفا (اینترون آ-روفرون آ) داروی غلظت خون:

روی سیستم ایمنی بدن شما کار می‌کند و به‌سرعت تجزیه سلول‌های قرمزخون برای کاهش تولید خود را هدف قرار می‌دهد، شما اینترفرون آلفا را فقط به زیرپوست خود می‌برید

3-آسپیرین:

خون شما را رقیق می‌کند و از لخته شدن جلوگیری می‌کند همچنین علائمی مانند: سوزش دست و پاها، خارش و درد استخوانی را کاهش می‌دهد. پزشک شما ممکن است توصیه کند که هرروز یک دوز کم از آسپیرین را مصرف کنید.

درمان‌ها طبیعی غلظت خون:

1-ورزش روزانه:

فعال بودن به حفظ جریان و جلوگیری از لخته شدن خون کمک می‌کند همچنین برای بهبود جریان خون به طور منظم پا و مچ پایتان را کشش دهید.

2- مقدار زیادی آب بنوشید:

مایعات اضافی از غلیظ شدن خون جلوگیری می‌کنند.

3- سعی کنید به پاهایتان آسیب نرسانید:

برای محافظت از پوست در برابر آسیب‌ها،کفش بپوشید پاهای خود را مرتب برای هرگونه زخم و خراش بررسی کنید.

4- خارش پوست را درمان کنید:

از مرطوب‌کننده و یا آنتی‌هیستامین استفاده کنید و از پوست خودتان در برابر آفتاب مراقبت کنید. از یک کرم ضدآفتاب، با spf30 و یا بیشتر برای هربار بیرون رفتنتان استفاده کنید، لباس‌هایی بپوشید که از اشعه آفتاب محافظت کند و از کلاه‌های لبه‌دار استفاده کنید.

جمع بندی

بیشتر سلول‌های خون را گلبول‌های قرمز تشکیل می‌دهند. آن‌ها اکسیژن را به‌تمامی بدن می‌رسانند؛ لذا حجم اصلی آن‌ها را هموگلوبین (پروتئین حمل‌کننده اکسیژن) تشکیل می‌دهد. تعداد گلبول‌های قرمز خون بر اساس سن و جنس افراد متفاوت است. آقایان گلبول‌های قرمز بیشتری از خانم‌ها دارند و نوزادان تازه متولدشده اغلب گلبول قرمز بیشتری از بزرگسالان دارند. غلظت خون یا پلی سیتمی ورا بسیار آهسته رشد می‌کند و معمولاً بیشتر از چند سال ممکن است طول بکشد. اگر این بیماری را درمان نکنید ممکن است یک تهدید برای زندگی‌تان باشد اما کسانی که به‌خوبی از آن مراقبت کنند و مانع پیشرفت این بیماری می‌شوند یک زندگی عادی را خواهند داشت. لازم به ذکر است که این شرایط در مردان بیشتر از زنان ممکن است اتفاق بیفتد.

منبع:

اریترون لب